Wszystko co trzeba wiedzieć o badaniach profilaktycznych.

Rodzaje badań profilaktycznych

Kodeks pracy wyróżnia 3 główne rodzaje badań [1]:

• wstępne
• okresowe
• kontrolne

Nie jest to jednak zamknięta lista. Ale po kolei.

Badania wstępne

Badania te wykonuje się w dwóch przypadkach:

• Przed podjęciem pracy. Osoby przyjmowane do pracy, muszą przejść badania wstępne, aby sprawdzić czy ich stan zdrowia pozwala im podjąć pracę na danym stanowisku w danych warunkach pracy.
• Przy zmianie stanowiska pracy. Kiedy pracownik zmienia stanowisko pracy, ale tylko w sytuacji kiedy zmieniają się jego warunki pracy. Omówiłam to szerzej w artykule Co to jest stanowisko pracy? I dlaczego często jest źle rozumiane?

Badania okresowe

Częstotliwość wykonywania badań lekarskich nie jest stała. Określą ją każdorazowo lekarz wpisując na orzeczeniu lekarskim datę kolejnego badania.

Badania kontrolne

Na ten rodzaj badań, należy kierować pracownika, który przebywał na zwolnieniu chorobowym, które było ciągłe i trwało powyżej 30 dni.

Zwolnienie chorobowe jest ciągłe wtedy, kiedy kolejne zwolnienia następowały bezpośrednio jedno po drugim. Jeżeli nastąpił chociaż jeden dzień przerwy, to znaczy, że nie ma ciągłości i nie trzeba pracownika kierować na badania.

Zwolnienie (lub suma zwolnień następujących bezpośrednio po sobie) muszą trwać łącznie powyżej 30 dni. Powyżej, czyli 31, 32, 33 dni itd. Zapis “powyżej 30 dni” powoduje czasami wątpliwości co robić w sytuacji kiedy zwolnienie trwało dokładnie 30 dni? Kierować na badania czy nie kierować? Kodeks pracy wyraźnie podaje “powyżej 30 dni”. W swojej praktyce zawodowej często spotykałam się jedna z tym, że przy trzydziestodniowej absencji chorobowej, kierowano pracowników na badania kontrolne. Dla świętego spokoju w razie kontroli.

Kolejna ważna sprawa przy kierowaniu pracowników na badanie kontrolne jest dzień jego wykonania. Absolutnie nie należy kierować pracownika na badania kontrolne w dniu, kiedy zwolnienie chorobowe jeszcze trwa, np. w ostatni dzień choroby. Dlaczego?

Po pierwsze, nie można być jednocześnie w ten sam dzień kalendarzowy niezdolnym i zdolnym do pracy. A po drugie, badania kontrolne wykonuje się po zakończeniu choroby, a nie w czasie jej trwania. Powiedzmy, że pracownik miał chorobowe do wtorku. Pomimo, że u lekarza był we wtorek z samego rana i lekarz zdecydował o zakończeniu leczenia, to pracownik nie może tego dnia wykorzystać na wykonanie badań kontrolnych. Dopiero następnego dnia, czyli w środę pracownik ma obowiązek udać się do lekarza medycyny pracy i poddać się badaniom kontrolnym.

Ważne jest, aby na badania kontrolne zabrać dokument potwierdzający zakończenie choroby wydany przez lekarza prowadzącego chorobę. Lekarz medycyny pracy musi mieć pewność, że pracownik zakończył leczenie.

Wyjątki

Nie ma obowiązku wykonywania badań wstępnych w sytuacji gdy:

1. Pracownik jest zatrudniany przez tego samego pracodawcę i w tych samych warunkach pracy (chodzi o zagrożenia) po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę pod warunkiem, że przerwa między tymi umowami była krótsza niż 30 dni.

2. Pracownik zmienia pracę i przedkłada nowemu pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie, które wykonał u poprzedniego pracodawcy. Nowy pracodawca może uznać to orzeczenie, jeśli warunki pracy odpowiadają warunkom określonym w orzeczeniu. Takie uznanie ważności badań trzeba określić na podstawie orzeczenia, ale warto też zajrzeć do skierowania na badania, aby mieć pewność. Warunkiem jest również to, że od zakończenia pracy w poprzednim zakładzie może upłynąć nie więcej niż 30 dni.

Punkt ten ma również zastosowanie do pracownika, który jest zatrudniony, ale chce podjąć pracę jednocześnie też u innego pracodawcy. Jeśli tylko warunki pracy będą spójne, to pracodawca może zaakceptować orzeczenie i odstąpić o kierowania na badania wstępne.

Uwaga: Cały punkt 2. nie dotyczy pracowników zatrudnianych przy pracach szczególnie niebezpiecznych. Przy tych pracach należy obowiązkowo skierować pracownika na badania wstępne.

Czynniki rakotwórcze

Jeżeli pracodawca zatrudnia pracowników, którzy są narażeni na działanie czynników rakotwórczych albo też pyłów zwłókniających, ma on dodatkowe obowiązki:

1. Musi zapewnić tym pracownikom badania lekarskie także po zakończeniu pracy w narażeniu na te czynniki.

2. Nawet po rozwiązaniu stosunku pracy, jeśli tylko pracownik złoży wniosek o objęcie go takimi badaniami.

Jeśli nie jest Ci znana tematyka wymagań prawnych związanych ze stosowaniem w zakładzie czynników rakotwórczych i mutagennych, zapraszam do dołączenia do mojego kursu “Czynniki rakotwórcze i mutagenne”. Wszystko omawiam tam od totalnych podstaw. 

Co jeszcze warto wiedzieć o badaniach profilaktycznych

Koszty badań profilaktycznych zawsze leżą po stronie pracodawcy. Nie ma od tego żadnych wyjątków.

Wszystkie badania profilaktyczne wykonuje się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Skierowanie wydawane jest na wzorze określonym w rozporządzeniu [2]. Musi zawierać wszystkie czynniki szkodliwe i uciążliwe, na jakie pracownik jest narażony na stanowisku pracy.

Badania należy wykonać w konkretnym ośrodku medycyny pracy, z którym pracodawca ma podpisaną umowę na wykonywanie badań profilaktycznych.

Jeżeli pracownik pracuje u danego pracodawcy na dwóch lub więcej stanowiskach pracy, można je wszystkie wypisać na jednym skierowaniu.

Pracodawca ma obowiązek przechowywać orzeczenia lekarskie. Jest to podstawa realizacji jego obowiązku ochrony zdrowia swoich pracowników. Wszystkie orzeczenia lekarskie muszą być przechowywane w aktach osobowych pracownika.

Badania profilaktyczne wykonuje się w miarę możliwości w godzinach pracy. To bardzo ważne, ponieważ wśród pracowników panuje mit, że należy im się dzień wolny na badania. Tak nie jest, chyba, że pracodawca ustali taką zasadę w swoim zakładzie. Szczegółowo opisałam to zagadnienie w artykule Dzień wolny na badania profilaktyczne. Należy się czy nie?