Kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią podlegają szczególnej ochronie prawnej. Od 1 maja 2017 r. obowiązuje nowe rozporządzenie (wydane 3 kwietnia 2017), które jasno i precyzyjnie określa prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią [1].

W tym wpisie odniosę się do kilku najważniejszych zmian, które to rozporządzenie wprowadziło. Nie będę publikować całego zestawu prac, ponieważ rozporządzenie ma tylko 6 stron i wszystkie tytułowe prace są w nim bardzo przejrzyście opisane. Rozporządzenie jest oczywiście podlinkowane na dole wpisu, więc nie musisz nigdzie szukać.

Będę odnosić się do poprzedniego rozporządzenia, ponieważ zapisy w nim zawarte obowiązywały przez ponad 20 lat i mocno utrwaliły się w świadomości pracowników.

Wyłączenie kobiet nie będących w ciąży i kobiet nie karmiących dziecka piersią

Poprzednie rozporządzenie dotyczyło zarówno ograniczeń w pracach dla kobiet, jak i kobiet w ciąży oraz kobiet karmiących dziecko piersią. Nowe rozporządzenie obejmuje swoim zakresem tylko prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.

Mało tego, rozporządzenie wyraźnie rozgraniczyło prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla kobiet w ciąży oraz prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla kobiet karmiących dziecko piersią. Dotychczas, niemal wszystkie prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe były podawane dla obu grup kobiet łącznie.

Praca kobiet w ciąży przy monitorach

Pierwszą sprawą, którą uporządkowało rozporządzenie, jest praca przy monitorach. Poprzednie rozporządzenie ograniczało pracę kobiet w ciąży przy monitorach ekranowych do 4 godzin. Po tym czasie, kobieta powinna otrzymać inne zadania, niewymagające pracy przy monitorze.

Od kilku, a nawet kilkunastu lat, ten przepis był praktycznie martwy. Dlaczego? Dlatego, że definicja monitora ekranowego obowiązująca w naszym prawie, pochodzi – uwaga – z 1998 roku! Od tamtej pory postęp technologiczny poszedł mocno do przodu. Niestety, polskie prawo utknęło w miejscu.

Tamto rozporządzenie dotyczy więc ówczesnych monitorów, czyli kineskopowych. W dzisiejszych czasach, takich monitorów już praktycznie nie ma. Dlatego, przepis ograniczający pracę kobiet przy monitorze nie przystawał do rzeczywistości. Rozporządzenie z 3 kwietnia 2017 wreszcie zaktualizowało ten temat. Teraz jest tak, że kobieta w ciąży może pracować przy monitorze przez 50 minut, a następnie musi mieć co najmniej 10 minut przerwy.

Od razu dodam, że taka organizacja pracy jest sztywna. To znaczy, że nie można zmieniać pracy w taki sposób, że np. kobieta pracuje przy monitorze 150 minut, a później ma 30 minut przerwy. Dopuszczalna jest tylko praca przez 50 minut na komputerze i następnie przynajmniej 10 minut przerwy.

Jest jeszcze jedna ciekawa kwestia. Jeżeli w firmie nie uwzględniono tych zmian w regulaminie pracy, pracodawca jest zobowiązany stosować się do ograniczenia pracy kobiet w ciąży do 4 godzin, czyli tak jak było w poprzednim rozporządzeniu. Skąd to wynika? Pracodawca nie może zaostrzać przepisów prawnych na niekorzyść pracowników. Może natomiast przyjąć łagodniejsze warunki, które będą korzystniejsze dla pracowników.

Mając to na uwadze, praca przy monitorze przez 4 godziny jest korzystniejsza, niż praca w systemie 50 minut + 10 minut przerwy. Jeśli więc u jakiegoś pracodawcy regulamin pracy nie został zaktualizowany, musi on stosować się do poprzednich zapisów, ponieważ są one korzystniejsze dla pracownicy.

Przenoszenie ładunków

W tym przypadku, przepis rozgraniczył masę ładunku, jaką może przenosić kobieta w ciąży i kobieta karmiąca dziecko piersią.

Jasno sprecyzowano, że kobieta w ciąży może przenosić przedmioty o masie nie większej niż 3 kg. Wcześniejszy przepis wyznaczał te 3 kg na okrętkę, czyli podając, że kobieta w ciąży może dźwigać nie więcej niż 1/4 wartości dopuszczalnych dla kobiet nie będących w ciąży. Teraz, skoro kobiety nie będące w ciąży zostały wyjęte z ram rozporządzenia, zapisano konkretną wartość dopuszczalną, czyli do 3 kg.

Kobieta karmiąca dziecko piersią może przenosić do 6 kg przy pracy stałej i do 10 kg przy pracy dorywczej.

Praca stała, to praca wykonywana regularnie przez 8 godzin. Praca dorywcza, to praca wykonywana nie więcej niż 4 razy na każdą godzinę pracy, jeżeli łączny czas wykonywania pracy nie przekracza 4 godzin na dobę.

Prace w pozycji stojącej

Bardzo fajnie, że nareszcie dopracowano przepis mówiący o pracy na stojąco łącznie ponad 3 godziny dziennie. Wcześniej wiele osób miało problem ze zrozumieniem czy łącznie to znaczy jednorazowo, czy sumarycznie wszystkie czynności wykonywane na stojąco.

W rozporządzeniu doprecyzowano, że chodzi o sumę wszystkich prac wykonywanych na stojąco w ciągu zmiany roboczej. Dodano też, że jednorazowo można pracować na stojąco przez 15 minut, po czym kobieta w ciąży musi mieć 15 minut przerwy. To jest bardzo ważny szczegół.

Prace na wysokości

Kobiety w ciąży nie mogą pracować na wysokości – poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi stałymi podwyższeniami, posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości (bez potrzeby stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem) oraz wchodzić i schodzić po drabinach i klamrach.

Przypomnę, że praca na wysokości zaczyna się od 1 metra.

Jak wdrożyć te ograniczenia w zakładzie

Zgodnie z Kodeksem pracy [2], wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią powinien być zapisany w regulaminie pracy. Jak to zrobić?

Zaznaczyć sobie w rozporządzeniu wszystkie prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią, które występują albo mogą wystąpić w zakładzie i wpisać je do regulaminu. Nie zaleca się kopiowania całego rozporządzenia. Trzeba umieścić w regulaminie tylko te prace, które dotyczą danej firmy.

Kolejna sprawa, to rzeczywiste przestrzeganie tych zapisów. Czyli przeanalizowanie jak można przeorganizować prace, aby kobieta w ciąży pracowała tylko przy zadaniach, które nie zaszkodzą zdrowiu jej i dziecka.

Bardzo ważne jest, żeby zapoznać z tym wykazem, a najlepiej dobrze przeszkolić wszystkie osoby kierujące pracownikami. Na ich barkach spoczywa odpowiedzialność za organizację pracy podległych im pracownic w ciąży.

Jeżeli regulamin pracy dotychczas nie został zaktualizowany, warto się za to zabrać. Dodam jeszcze, że podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy swoim pracownikom, a ochrona pracy kobiet w ciąży jest wyjątkowo wrażliwym zagadnieniem.

A co jeśli się nie da?

Zgodnie z Kodeksem pracy [3], jeśli pracodawca nie ma możliwości zapewnić pracownicy pracy, która będzie dla niej bezpieczna, to musi zwolnić pracownicę z obowiązku świadczenia pracy na ten czas. Z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, rzecz jasna.