Co to jest? Kto może zostać społecznym inspektorem pracy? Jakie ma prawa? Jakie obowiązki? I jak powinna przebiegać współpraca pomiędzy Behapowcem i społecznym inspektorem pracy?

Społeczna inspekcja pracy

Jest to społeczna służba pełniona przez pracowników zakładu. Społeczna inspekcja pracy (SIP) może zostać powołana przez związki zawodowe (ZZ). Jeśli w danym zakładzie nie ma związków zawodowych, nie będzie też społecznej inspekcji pracy.

Działalność SIP ma na celu monitorowanie zapewnienia przez zakład bezpiecznych warunków pracy oraz ochronę praw pracowników. SIP reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładzie, niezależnie od tego czy są oni członkami związków zawodowych czy nie.

Organizacja społecznej inspekcji pracy

Liczba społecznych inspektorów pracy w zakładzie zależy od kilku czynników. Głównie od wielkości zakładu, od liczby związków zawodowych oraz od stopnia złożoności zakładu. Jeżeli zakład jest jeden, to społeczna inspekcja pracy będzie miała prostszą organizację. Jeśli zakład ma mnóstwo oddziałów czy filii, to wtedy zwykle inspektorów pracy jest więcej.

SIP może mieć następującą strukturę:

• Zakładowy społeczny inspektor pracy (ZSIP) – odpowiedzialny za cały zakład;
• Oddziałowi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy (OSIP lub WSIP) – odpowiedzialni za poszczególne oddziały (wydziały);
• Grupowi społeczni inspektorzy pracy – odpowiedzialni za poszczególne grupy.

Kto może zostać społecznym inspektorem pracy

Każdy pracownik zakładu, który:

• należy do związku zawodowego,
• nie zajmuje stanowiska kierownika zakładu,
• nie zajmuje stanowiska kierowniczego podlegającego bezpośrednio kierownikowi zakładu.

Związki zawodowe mogą postanowić, że społecznym inspektorem pracy może być też osoba, która nie należy do związków zawodowych.

Kompetencje

Społeczny inspektor pracy powinien znać zagadnienia, które należą do obowiązków SIP.

Zakładowy społeczny inspektor pracy powinien mieć:

• co najmniej 5 lat stażu pracy w branży, w której działa zakład i
• co najmniej 2 lata stażu pracy w danym zakładzie.

Oddziałowy (wydziałowy) i grupowy społeczny inspektor pracy powinien mieć:

• co najmniej 2 lata stażu pracy w branży, w której działa zakład i
• co najmniej 1 rok stażu pracy w danym zakładzie.

Szczegóły dotyczące wymagań dla kandydatów do społecznej inspekcji pracy określają wewnętrzne regulaminy wyborów SIP określone przez zakładowe organizacje związkowe.

Wybory społecznej inspekcji pracy

Wybory SIP są organizowane przez związki zawodowe. Udział w wyborach mogą wziąć wszyscy pracownicy zakładu. Społecznych inspektorów pracy wybiera się na okres 4 lat. Co ważne, społeczny inspektor pracy nie może zostać zwolniony. Nie można też zmienić mu warunków pracy i płacy na jego niekorzyść. Ta ochrona trwa przez całą kadencję i jeszcze rok od dnia jej zakończenia.

Obowiązki społecznego inspektora pracy

Szczegółowy zakres obowiązków SIP jest opisany w ustawie [1]. Nie będę go tutaj powielać, napiszę tylko ogólny zarys obowiązków SIP:

• kontrolowanie stanu technicznego budynków, maszyn, procesów pod kątem BHP
• kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa ogólnie obowiązującego, ale też wewnątrzzakładowego, np. regulaminu pracy itp.
• udział w postępowaniach powypadkowych i kontrolowanie stosowania środków profilaktycznych
• udział w procedurze postępowania w razie stwierdzenia choroby zawodowej lub podejrzenia choroby zawodowej i kontrolowanie stosowania środków profilaktycznych
• udział w prowadzeniu społecznych przeglądów pracy
• opiniowanie projektów poprawy warunków pracy
• zachęcanie pracowników do przestrzegania przepisów i zasad BHP i kształtowania wysokiego poziomu bezpieczeństwa w zakładzie.

Społeczny inspektor pracy jest też wiceprzewodniczącym komisji BHP.

Zakład ma obowiązek założenia zakładowej księgę zaleceń i uwag oraz oddziałowych (wydziałowych) ksiąg uwag, które są przeznaczone do wpisów społecznych inspektorów pracy.

Prawa społecznego inspektora pracy

W związku ze swoimi obowiązkami, SIP ma prawo:

• wstępu w każdym czasie do pomieszczeń i urządzeń zakładu
• żądania od kierownika zakładu (oddziały, wydziału) i od pracowników informacji oraz dokumentów, których kontrolowanie należy do obowiązków SIP.

Powyższe obowiązki SIP może wykonywać z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych.

Współpraca Behapowca ze społecznym inspektorem pracy

Behapowiec ma obowiązek współpracowania ze społeczną inspekcją pracy [2]. Jest to bardzo istotne, ponieważ wiele tematów wymaga konsultacji ze stroną społeczną. SIP jest przedstawicielem wszystkich pracowników, w związku z czym warto, a wręcz należy, konsultować z nim planowane inicjatywy i przedsięwzięcia związane z BHP. SIP z kolei często potrzebuje wsparcia merytorycznego, a to jest podstawowa rola Behapowca w zakładzie.

Behapowiec jest organem pracodawcy. Pełni więc rolę pośrednika pracodawcy w kontaktach ze stroną społeczną. Behapowiec jest też często negocjatorem. Czasami będzie musi przekonać związki o tym, że ich wioski czy plany nie mają podstaw prawnych ani racji bytu. Niekiedy z kolei, musi przekonać pracodawcę, że propozycje społecznej inspekcji pracy są słuszne i konieczne do wdrożenia.