Aktualizacja: 02.11.2022

Zachodzące w ostatnich miesiącach zmiany w przepisach powodują niezły mętlik w głowie. Co rusz: kolejne zmiany, nowelizacje, nowe okresy przejściowe… Naprawdę można się pogubić. Temat jest bardzo złożony, dlatego podzieliłam go na kilka części.

Zmiany, które omawiam w tym artykule, są zawiłe. Opisuję je krok po kroku. W tekście przywołuję wszystkie podstawy prawne, w tym już uchylone. Jednak kwalifikacje wydane na ich podstawie, nadal zachowują swoją ważność. Przeczytaj artykuł uważnie, aby wszystko dobrze zrozumieć.

Kwalifikacje operatorów wózków jezdniowych – podział

Aby dobrze zrozumieć temat kwalifikacji wózków jezdniowych, musimy poznać ich podział oraz podstawy prawne. Dzielą się one następująco:

• kwalifikacje do 9 sierpnia 2018,
• kwalifikacje od 10 sierpnia 2018,
• kwalifikacje od 1 czerwca 2019.

Przejrzyjmy je po kolei.

Kwalifikacje operatorów wózków jezdniowych do 9 sierpnia 2018 r.

Do tej pory, operatorzy wózków jezdniowych mogli uzyskać kwalifikacje na dwa sposoby.

Pierwszym z nich było Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych [1]. To rozporządzenie było aktem wykonawczym ustawy o dozorze technicznym [3], a kwalifikacje wydane w tym trybie miały najwyższą rangę.

Drugim sposobem było Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym [4]. Rozporządzenie to dopuściło wydawanie przez pracodawcę zatrudniającego operatora, imiennych zezwoleń na nieokreślone bliżej typy wózków. Kwalifikacje operatora wózka widłowego powinny być nadane na podstawie rozporządzenia [1]. Tymczasem rozporządzenie [4] mylnie włączyło kwalifikacje do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych pod następujące zasady:

• szkolenie zorganizowanego przez pracodawcę, według programu opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki oraz
• uzyskanie imiennego zezwolenia do obsługi wózka na terenie zakładu danego pracodawcy. Warto dodać, że zezwolenia te polegały na tym, że pracownik nabywał prawo do prowadzenia wózka widłowego tylko w konkretnym zakładzie pracy. W sytuacji zmiany pracy, pracownik znowu musiał przejść szkolenie i otrzymać imienne zezwolenie. I tak w każdym kolejnym zakładzie pracy.

Ta pomyłka skutkowała tym, że powstało mnóstwo nieścisłości w kwalifikacjach operatorów wózków. Uprawnienia do kierowania wózków można było zrobić w całej masie różnych ośrodków szkoleniowych. Prowadziło to do wielu nadużyć i historii typu: pracownik ma zaświadczenie o ukończeniu kursu na wózek, ale twierdzi, że ani razu na nim nie siedział (!). To z kolei budziło (uzasadnione) wątpliwości, czy kwalifikacje wydawane przez różnego rodzaju ośrodki szkoleniowe są sobie równe. O bezpieczeństwie już nawet nie wspomnę. Z tych właśnie powodów rozporządzenie [4] zostało uchylone i zastąpione nowym rozporządzeniem [5].

Nowe rozporządzenie

10 sierpnia 2018 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym [5].

15 października 2019 r. natomiast weszła w życie nowelizacja tego rozporządzenia, czyli Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 8 października 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym [6].

Jakie zmiany wprowadziły te przepisy?

1. Rodzaje napędów wózków

Po pierwsze, rozporządzenie [5] doprecyzowało rodzaje napędów wózków, którego rozporządzenie dotyczy tj. z napędem:

• silnikowym,
• spalinowym,
• elektrycznym i
• spalinowo-elektrycznym.

2. Kwalifikacje do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych

Po drugie, w § 4 ust. 1 [5] (z uwzględnieniem nowelizacji [6]) wprowadziło wymóg, aby kwalifikacje do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia wydawano tylko i wyłącznie osobie, która:

• ukończyła 18 lat,
• zaświadczenie kwalifikacyjne do obsługi wózków jezdniowych uzyskane na podstawie przepisów w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych (czyli [1] lub [2] – w zależności od daty uzyskania kwalifikacji) lub
• uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych lub książkę operatora maszyn roboczych z wpisem w zakresie obsługi wózków podnośnikowych.

Takie uprawnienia są wydawane wyłącznie przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego w formie zaświadczenia kwalifikacyjnego (charakterystyczna plastikowa zielona karta).

Rozporządzenie to wprowadziło więc “powrót do korzeni”, czyli do uprawnień kwalifikacyjnych najwyższej rangi w postaci charakterystycznej zielonej karty wydawanej przez Urząd Dozoru Technicznego. Rozporządzenie miało więc na celu ujednolicenie wymagań kwalifikacyjnych.

3. Kwalifikacje do obsługi pozostałych wózków

Po trzecie, w § 4 ust. 2 [5] (z uwzględnieniem nowelizacji [6]) do obsługi pozostałych wózków, niż wyżej wymienionych, należy mieć 18 lat oraz:

• posiadać zaświadczenie ukończenia odpowiedniego do rodzaju wózka jezdniowego szkolenia, potwierdzającego nabyte umiejętności, w oparciu o programy opracowane lub zatwierdzone:
  a) przez Urząd Dozoru Technicznego lub
  b) do dnia 1 stycznia 2011 r. przez Ośrodek Doskonalenia Kadr w Mysłowicach, lub
• posiadać dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdami silnikowymi lub zespołami składającymi się z pojazdu silnikowego i przyczepy lub naczepy uzyskane na podstawie przepisów w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami, (np. prawo jazdy) lub
• spełnia warunki określone w § 4 ust. 1 [5], opisane poprzednim akapicie.

 Poznaj “Przewodnik po szkoleniach BHP” i rozhulaj swoje szkolenia!

Kwalifikacje operatorów wózków jezdniowych od 10 sierpnia 2018 r.

Kwalifikacje pracowników zatrudnianych od tej daty muszą być wydane tylko na podstawie Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych [1]. Zatem pracowników zatrudnianych od dnia 10 sierpnia 2018 nie dotyczą już wewnątrzzakładowe imienne zezwolenia na prowadzenie wózków widłowych.

Okresy przejściowe

Oczywiście, ustawodawca dał pracodawcom czas na wdrożenie zmian wynikających z rozporządzenia [5]. Początkowo, wszystkie imienne zezwolenia miały przestać obowiązywać do końca roku 2021 i od 1 stycznia 2022 wszyscy operatorzy wózków mieli posiadać ujednolicone kwalifikacje wydane tylko na podstawie rozporządzenia [1].

Jednak “po drodze” doczekaliśmy się nowelizacji [6], która wydłużyła okresy przejściowe. Zatem, od 15 października 2019 r., imienne zezwolenia pracowników zatrudnionych przed dniem 10 sierpnia 2018 r. zachowują ważność w zależności od daty wydania. 

Co się zmieniło w uprawnieniach kwalifikacyjnych 1 czerwca 2019

Jakby zamieszania było mało, 1 czerwca 2019 weszło w życie rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych [2], które uchyliło dotychczasowe wymagania kwalifikacyjne określane przez rozporządzenie [1].

Co się zmieniło?

Do tego dnia, zaświadczenia kwalifikacyjne wydawane przez UDT były bezterminowe. Od 1 czerwca 2019, kwalifikacje są wydawane tylko na czas określony.

Czas ten jest wskazany w załączniku nr 3 do rozporządzenia [2] i jest następujący:

• Wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z wysięgnikiem oraz wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z osobą obsługującą podnoszoną
  wraz z ładunkiem (uprawnia również do obsługi wszystkich pozostałych wózków jezdniowych
  podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia) – zaświadczenia są wydawane na okres 5 lat.
• Wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z wyłączeniem wózków z wysięgnikiem oraz wózków z osobą obsługującą podnoszoną wraz z ładunkiem – zaświadczenia są wydawane na okres 10 lat.

Jak widzisz, rozporządzenie [2] zmieniło również kategorie uprawnień kwalifikacyjnych. Przez wiele lat obowiązywał poniższy podział. Do czasu zakończenia procesu zmian, będziesz się jeszcze spotykać ze “starą” klasyfikacją:

• III WJO – wózki jezdniowe podnośnikowe prowadzone i zdalnie sterowane;
• II WJO – wózki jezdniowe podnośnikowe z wyłączeniem specjalizowanych (do tej kategorii zaliczają się wózki jezdniowe (widłowe));
• I WJO – wózki jezdniowe podnośnikowe z podaniem rodzaju wózka specjalizowanego:
  • z operatorem podnoszonym z ładunkiem,
  • z wysięgnikiem.

Kolejność tych uprawnień była celowa, ponieważ jeśli operator legitymuje się kwalifikacjami np. II WJO, może prowadzić wózki z tej kategorii oraz z kategorii niższej rangi, czyli III WJO, nie może natomiast używać wózków należących do grupy I WJO. 

Warto dodać, że operatorzy wózków zasilanych gazem oraz osoba dokonująca wymiany butli z gazem w tych wózkach muszą być przeszkoleni w tym zakresie. Program szkolenia dla tych osób musi być poszerzony o tę tematykę.

Co się zmieniło w uprawnieniach kwalifikacyjnych 15 października 2019

O wszystkich zmianach, które weszły w życie 15 października 2019 napisałam już powyżej. Dla porządku, przypominam te zmiany:

• Po pierwsze, ujednolicono kwalifikacje do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych – szczegółowy opis TUTAJ
• Po drugie, ujednolicono kwalifikacje do obsługi pozostałych wózków – szczegółowy opis TUTAJ
• Wydłużono okresy przejściowe, do kiedy imienne zezwolenia zachowują ważność – szczegółowy opis TUTAJ

Jak zorganizować uzupełnienie kwalifikacji w praktyce

Odnosząc się do okresów przejściowych, każdy zakład musi zweryfikować kwalifikacje zatrudnianych pracowników i podjąć stosowne kroki, aby je dostosować do wymagań prawnych.

→ Jeśli zakład zatrudnia pracowników, którzy posiadają kwalifikacje UDT (zielona legitymacja) bez wpisanej daty ważności na rewersie, uprawnienia te z mocy prawa (art. 3 nowelizacji ustawy [3]) z dniem 1 stycznia 2019 r. są ważne przez 5 lat. Na kilka tygodni przed upływem tego czasu, pracownika należy skierować na ponowne sprawdzenie kwalifikacji.

→ Jeśli zakład zatrudnia pracowników, którzy posiadają kwalifikacje wydane przez ośrodek szkoleniowy, który przeprowadził kurs na podstawie zatwierdzonego przez UDT programu, może:

• sam zorganizować egzamin UDT (pod warunkiem, że dysponuje wózkiem, który ma aktualne badanie UDT),
• skierować pracowników do UDT na egzamin,
• skierować pracownika do ośrodka szkoleniowego na sam egzamin przeprowadzany przez UDT.

→ Jeśli zakład zatrudnia pracowników, których kwalifikacje wydane są na podstawie programów niezatwierdzonych przez UDT czy nieaktualnych, musi skierować pracowników:

• na pełen kurs z egzaminem do UDT
• na pełen kurs z egzaminem prowadzonym przez UDT do ośrodka, który to zapewnia.

Stawka opłaty za sprawdzenie kwalifikacji od 9 lutego 2021 r. wynosi 193,78 zł.

Pytania Czytelników

Jakiś czas temu Agnieszka przysłała mi kilka bardzo ciekawych pytań, na które podaję odpowiedzi.

Pytanie 1: “Czy jeśli pracownik zrobi kurs na wózki widłowe (kurs w oparciu o programy zatwierdzone przez UDT) to czy to jest jednoznaczne z tym, że egzamin też został przeprowadzony przez UDT i nie ma z nimi kłopotu odnośnie nowego rozporządzenia?”

Odpowiedź: Nie jest to jednoznaczne. Od 10 sierpnia 2018 r., z zastrzeżeniem okresów przejściowych, pracownik musi uzupełnić kwalifikacje o egzamin w UDT.

Pytanie 2: “Czy aby podejść do egzaminu (UDT) na wózki widłowe trzeba mieć skończony kurs, który realizowany był w oparciu o programy zatwierdzone przez UDT czy niekoniecznie?”

Odpowiedź: Przepisy nie wymagają tego wprost. Jednak zdrowy rozsądek podpowiada, że trudno by było podejść do egzaminu UDT bez uprzedniego dobrego przygotowania. Kandydat powinien więc ukończyć kurs realizowany w oparciu o program zatwierdzony przez UDT.

Pytanie 3: “Czy najlepszym znakiem rozpoznawczym, że egzamin został przeprowadzony przez UDT jest zielona legitymacja?”

Odpowiedź: Tak.

Pytanie 4: “Pracownicy mówią, że mają zaświadczenia, np. kurs robili w ośrodku X lub w ośrodku Y, ale nie posiadają legitymacji UDT. Czy to oznacza, że egzamin nie był przeprowadzony przez UDT i muszą podejść do egzaminu?”

Odpowiedź: Tak. Jeśli pracownicy nie mają dokumentów potwierdzających egzamin w UDT, to muszą do niego podejść. Warto również zweryfikować czy sam kurs był przeprowadzony w oparciu o programy zatwierdzone przez UDT, bo może się okazać, że trzeba będzie przejść cały kurs, a nie tylko sam egzamin.

Pytanie 5: “Napisałam do firmy Y z prośbą o wydanie pisemnego potwierdzenia, że kurs odbył się w oparciu o programy zatwierdzone przez UDT. Otrzymałam zaświadczenie, ale na nim napisane jest, że zaświadczenie obowiązuje do 29.11.2014 r. Co to dokładnie znaczy?”

Odpowiedź: Kwalifikacje wydane na podstawie [1], czyli przez UDT, przez długi czas były bezterminowe (od 1 czerwca 2019 r. są wydawane na czas określony). Natomiast kwalifikacje wydawane na podstawie [3] mogły mieć termin obowiązywania albo też mogły zmienić się programy, na podstawie których wydawano te kwalifikacje. Z tego powodu mogły więc przestać obowiązywać.

Pytanie 6: “Jak sobie poradzić z „ogarnięciem” kto ma uprawnienia z jakiej firmy i czy posiadają odpowiednie kwalifikacje do zmieniających się przepisów, skoro w aktach osobowych jest „bieda” (nie ma wszystkich kwalifikacji, są starsze i to nie wszystkie. Dodatkowo niektórzy robili jeszcze nowe w SCSZ) a oni sami nie wiedzą gdzie robili i kiedy? Jak szybko ten problem rozwiązać?”

Odpowiedź: Proponuję zorganizować to w następujący sposób:

• Przeanalizować wszystkie zaświadczenia kwalifikacyjne – kiedy i na jakiej podstawie zostały wydane.
• Zweryfikować czy programy, na podstawie których były przeprowadzone kursy, były aktualne i zatwierdzone przez UDT.
• Sprawdzić daty wydania imiennych zezwoleń.
• Zaplanować sukcesywne kierowanie pracowników odpowiednio na egzaminy lub pełne kursy uzupełniające kwalifikacje. Dobrze by było rozpocząć od tych pracowników, którzy w ogóle nie mają kwalifikacji, mają je nieważne albo też najszybciej upłyną im okresy przejściowe.
• Okresy przejściowe ważności imiennych zezwoleń, które obowiązują od 15 października 2019 r., podałam TUTAJ.

Podsumowanie

Warto dokładnie przeanalizować kwalifikacje operatorów wózków jezdniowych i zaplanować sukcesywne uzupełnianie ich kwalifikacji. Ze względu na skalę zmian i sporo chętnych, ustawodawca wydłużył okresy przejściowe, pozwalające na skierowanie pracowników na egzaminy do UDT. 

Warto jednak zabrać się za to zagadnienie odpowiednio wcześniej, zaplanować budżet i ustalić terminy. Dla wielu firm, wdrożenie tego rozporządzenia będzie sporym wyzwaniem zarówno organizacyjnym, jak i finansowym.

Mało tego, miej na uwadze, że UDT ujednolicił zasady wpływu i procedowania wniosków o wydanie kwalifikacji, co również wiąże się z pewnymi ograniczeniami. Lepiej więc nie zwlekać i nie doprowadzić do ewentualnego paraliżu pracy zakładu.

Aby otrzymywać mailowo informacje o ważniejszych zmianach w przepisach, zapisz się do mojego edukacyjnego newslettera. 

Podstawy prawne

 Poznaj “Przewodnik po szkoleniach BHP” i rozhulaj swoje szkolenia!