Ocena ryzyka zawodowego (ORZ) trzeba obowiązkowo wykonać dla każdego stanowiska pracy. Ocena ta musi być żywa, dlatego istnieje szereg sytuacji, w których ryzyko należy weryfikować i aktualizować.

Okresowa weryfikacja ORZ

Częstotliwość okresowej aktualizacji oceny ryzyka zawodowego należy ustalić wewnątrzzakładowo. Są zakłady o niskim stopniu ryzyka, niskiej wypadkowości, a są zakłady, w których ryzyko wypadkowości jest bardzo duże. Należy więc zastanowić się jaki czas weryfikacji ORZ byłby optymalny w danym zakładzie, w danych warunkach. Moim zdaniem, raz w roku wypadałoby taką ocenę zweryfikować. Ale podkreślam, że musisz to zawsze ocenić indywidualnie.

Zmiany na stanowiskach pracy

Jakie konkretnie zmiany powodują konieczność aktualizacji ORZ?

• zmiany w maszynach, narzędziach, urządzeniach, np. optymalizacja wydajności maszyny lub wymiana na nową;
• zmiany materiałów, odczynników, komponentów stosowanych w procesach produkcyjnych;
• zmiany środków ochrony zbiorowej, np. montaż odciągu lub ekranu dźwiękochłonnego;
• zmiany środków ochrony indywidualnej, np. inne rękawice lub maski;
• zmiana organizacji pracy, np. rotacja pracowników;
• zmiany organizacyjne na stanowisku pracy, np. inne rozmieszczenie materiałów, narzędzi, maszyn;
• przeniesienie stanowiska pracy w inne miejsce.

To oczywiście nie jest zamknięta lista. Zakład to skomplikowany organizm powiązany mnóstwem wewnętrznych zależności. Jeżeli cokolwiek zmienia się na hali produkcyjnej (lub w zakładzie innego typu), to zawsze staraj się spojrzeć na tę sytuacje szerzej. Wyjdź poza stanowisko. Spójrz globalnie.

Przykład: Może tak się zdarzyć, że na stanowisku pracy przy maszynie X nic się nie zmienia. Ale zakład otrzymał nowe zlecenia. W związku z tym, obok stanowiska X stanął regał z komponentami. Zwiększył się też ruch wózków widłowych, które transportują komponenty na stanowiska produkcyjne. Patrząc z tej perspektywy: czy na pewno nic się nie zmieniło na stanowisku X? Zmieniło się i to sporo! Przybyły nowe zagrożenia związane z ruchem wózków, ale też ze składowaniem na regałach bezpośrednio obok stanowiska X. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku X powinna być więc koniecznie zaktualizowana.

Wypadki

Po każdym wypadku, należy przeprowadzić rzetelne i dokładne postępowanie powypadkowe. Należy dobrze zdiagnozować przyczyny wypadku i dobrać takie działania profilaktyczne, które wyeliminują lub zminimalizują ryzyko powtórzenia się takiego wypadku. Zazwyczaj są to zmiany na stanowiskach pracy na przykład takie, które opisałam w poprzednim akapicie. A związku z tym, w ocenie ryzyka zawodowego należy oszacować czy (lub o ile) wzrosły wskaźniki: prawdopodobieństwa, ekspozycji, czy skutków. Jednocześnie trzeba zmierzyć czy i w jaki sposób zmieni się wskaźnik ryzyka. Jak to zrobisz, to będziesz widział, czy wprowadzone metody wystarczą, czy trzeba zrobić coś jeszcze.

Właśnie to jest całą istotą oceny ryzyka zawodowego. Trzeba zawsze dane rozwiązania przeanalizować i ocenić, żeby widzieć czy jest ono skuteczne i wystarczające. To jest właśnie powód, dla którego wokół ORZ jest tyle szumu.

Być może pomyślisz: “Ale po co od razu całą ta papierologia? Przecież mogę to sobie w głowie ocenić.”

Możesz. Ale jak udowodnisz pracownikowi, który doznał wypadku ciężkiego na stanowisku, że oceniłeś ryzyko? Albo inspektorowi pracy – w jaki sposób udowodnisz, że realizujesz jedno z najważniejszych zadań profilaktyki BHP swojego pracodawcy?

Właśnie dlatego potrzebna jest ta cała papierologia.

Jeżeli chcesz nauczyć się poprawnie prowadzić postępowania powypadkowe, zapraszam Cię do mojego kursu “WPP od podszewki”

Inne zdarzenia

Poza wypadkami, w zakładzie istnieją też inne kategorie zdarzeń, które należy brać pod uwagę przy aktualizacjach ORZ. Co to za sytuacje:

• near missy, czyli zdarzenia potencjalnie wypadkowe
• zdarzenia potencjalnie niebezpieczne
• niebezpieczne warunki
• niebezpieczne zachowania

To również nie jest zamknięty katalog. Jeśli w zakładzie powtarzają się nawet niewinne z pozoru sytuacje, należy się im przyjrzeć. Jeżeli coś można naprawić czy usunąć, to należy to zrobić. Zwykle jest tak, że każdy wie, że w danym miejscu jest np. wygięta krata na podeście. Ale przychodzi dzień, kiedy ktoś o tym zapomni i dochodzi do wypadku.

Pomiary środowiska pracy

Wyniki pomiarów środowiska pracy mogą również wpłynąć na konieczność aktualizacji ORZ oraz wdrożenia rozwiązań, które pomogą ograniczyć narażenie pracowników na zagrożenia.

Firmy zewnętrzne

Być może zdziwi Cię ten punkt, ale firmy zewnętrzne to często prawdziwa zmora. Miej na uwadze to, że nie masz wpływu na stopień świadomości podwykonawców. Nie wiesz też czy ich pracodawca dba o prawidłowe przeszkolenie swoich pracowników. Co prawda, zgodnie z prawem, podwykonawców trzeba zapoznać z zagrożeniami w firmie [1], jednak, umówmy się, nawet najbardziej interesujące szkolenie niewiele zmieni, jeśli ktoś nie ma regularnie wpajanej kultury bezpieczeństwa. Z tego właśnie powodu, należy wykonać ORZ również dla prac wykonywanych przez firmy zewnętrzne.

Zmiany w prawie

Tak, zmiany w prawie również potrafią wpłynąć na ocenę ryzyka zawodowego! W jaki sposób? Mogą się na przykład zmniejszyć dopuszczalne wartości czynników szkodliwych w środowisku pracy. Taka zmiana powoduje, że poziom ryzyka związany z pracą w narażeniu na dany czynnik może się znacząco zwiększyć. Trzeba więc to ocenić, a na podstawie wyniku oceny, zastanowić się nad doborem skutecznego środka ochronnego.

Takich zmian prawnych, które mogą powodować zmiany na stanowiskach jest oczywiście znacznie więcej. Miej to na uwadze kiedy czytasz nowelizacje przepisów. Może się okazać, że konieczna będzie aktualizacja ORZ.

Podsumowanie

ORZ to jeden z najważniejszych dokumentów w zakładzie. Powinien być żywy i stale ewoluować. Dobrze prowadzona ocena ryzyka zawodowego jest świetną bazą do pracy, ale też pokazem zrozumienia zakładu i jego ciągłej analizy. Warto właśnie tak go traktować.