Aktualizacja: 28.02.2021
Pytanie, czy krzemionka należy do czynników rakotwórczych, pojawia się regularnie od wielu miesięcy. Niejasności wynikały z tego, że dyrektywa unijna wskazywała ją jako rakotwórczą, a polskie miało sporo czasu na wdrożenie zapisów tego dokumentu. Zapraszam po szczegóły.
Dyrektywa unijna a prawo polskie
W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2017/2398, zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy, w załączniku nr I pojawił się zapis: „prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy”.
Dyrektywa ta została uchwalona 12 grudnia 2017 r., a opublikowana kilkanaście dni później. Przypominam, że dyrektywa nie jest aktem prawa sama w sobie. Aby nabrała mocy prawnej, musiała być zaimplementowana aktem prawa krajowego. Na tę czynność Polska – i inne kraje członkowskie – miały czas do 17 stycznia 2020 r.
17 stycznia 2020 minął, dwa dni wcześniej (czyli 15 stycznia) był termin przesyłania sprawozdania o substancjach, mieszaninach i procesach rakotwórczych, a polskie prawo nadal pozostawało bez wdrożonej dyrektywy…
Dopiero 24 stycznia 2020 wydano nowelizację rozporządzenia, które włącza krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy, jako czynnik o działaniu rakotwórczym lub mutagennym [2]. Zapisy rozporządzenia wchodzą w życie 22 lutego 2020.
Czy krzemionka polega obowiązkom związanym z czynnikami rakotwórczymi?
Od dnia 22 lutego 2020 – tak.
Oznacza to, że dla krzemionki krystalicznej – frakcji respirabilnej powstającej w trakcie pracy należy wykonać wszystkie obowiązki związane z czynnikami rakotwórczymi, wynikającymi z rozporządzenia [1], tj.:
- Uwzględnić krzemionkę w rejestrze prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
- Uwzględnić pracowników narażonych na krzemionkę w rejestrze pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
- Prowadzić szkolenia okresowe pracowników uwzględniające tematykę § 9 pkt. 2 rozporządzenia [1] oraz odpowiednie badania profilaktyczne.
- Co roku, w terminie do 15 stycznia, przesyłać informację w tym zakresie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego oraz do właściwego okręgowego inspektora pracy.
Pamiętaj również o zaktualizowaniu oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy.
Kurs “Czynniki rakotwórcze i mutagenne”
Badania i pomiary w środowisku pracy
Ponadto, krzemionka jako czynnik rakotwórczy, wchodzi w zakresy regularności badań i pomiarów środowiska pracy dla tych właśnie czynników, wskazane w rozporządzeniu [3], a zatem:
- co najmniej raz na sześć miesięcy — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS),
- co najmniej raz na trzy miesiące — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.
Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów, wykonanych w odstępie co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.
- [2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 stycznia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy Dz.U. 2020 poz. 197
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 z późn. zm.
Więcej przepisów prawnych z zakresu BHP znajdziesz tutaj: Baza aktów prawnych BHP od podszewki
A co z grupą “Pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność”, dla których obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej, dla których wynik krzemionki wychodzi poniżej oznaczalności? Też rejestr robić dla “kontaktu”??
Darku, dla czynników sklasyfikowanych jako rakotwócze lub mutagenne, których ilości w środowisku pracy są poniżej oznaczalności, również wykonujemy obowiązki przewidziane przepisami, a więc rejestr też.
Witam,
jeżeli wynik wyszedł poniżej oznaczalności to następny pomiar kiedy mam zrobić? Czy nie muszę robić?
Marcinie, postępujesz zgodnie z wytycznymi rozporządzenia sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (koniecznie się zapoznaj). W przypadku czynnika rakotwórczego: jeżeli 2 kolejne wyniki pomiarów czynnika rakotwórczego wykonane w ciągu co najmniej 6 miesięcy nie przekroczyły 0,1 NDS, można odstąpić od wykonywania pomiarów.
Dziękuję bardzo.
Bardziej mnie martwi, że zgodnie z naszym Rozporządzeniem KAŻDY pył drewna stał się rakotwórczy, w sytuacji gdy w Dyrektywie UE dalej widnieje pył drewna twardego jako rakotwórczy. Czy to oznacza, że teraz każdy pył drewna trzeba traktować jak rakotwórczy czy jest to niedopatrzenie naszego Ustawodawcy, które zostanie poprawione?
I ciekawe co na taką sytuację powie każdy jeden zakład obróbki drewna, z punktami cięcia desek w marketach budowlanych włącznie…
Niestety trudno mi powiedzieć czy to przeoczenie ustawodawcy, czy celowy zapis. Ale zgadzam się z Twoją opinią – po tych zmianach w wielu zakładach liczba osób pracujących w narażeniu na czynniki rakotwórcze może znacząco wzrosnąć.
Zdecydowanie gorzej ma się to w ujęciu pilarzy w lesie, tam też powstaje pył drzewny, chociaż jego “rakotwórczość” stanowczo poddaję w wątpliwość. Tym niemniej dura lex sed lex, bierzemy się za pierwsze prawo urzędnika: im więcej papieru tym czystsza dupa…
Jeżeli oznaczamy pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność i krzemionkę krystaliczną -kwarc, krystobalit. Krzemionka wychodzi poniżej granicy oznaczalności, to po dwóch pomiarach możemy odstąpić od pomiarów krzemionki? Na ile? Czy nie odchodzimy od pomiarów i traktujemy je jako zwykłe pyły? Dla przykładu: w I półroczu 2020r, zrobiliśmy pierwszy pomiar – kk poniżej granicy oznaczalności, pyły niesklasyfikowane również, to teraz robimy w II półroczu? i jeśli będzie taka sama sytuacja to kiedy kolejne pomiary?
Justyno, zgodnie z rozporządzeniem, czyli: jeżeli 2 kolejne wyniki pomiarów czynnika rakotwórczego wykonane w ciągu co najmniej 6 miesięcy nie przekroczyły 0,1 NDS, można odstąpić od wykonywania pomiarów. Pomiary należy wykonać ponownie, jeżeli zajdą jakieś zmiany w zakładzie, które mogą pozwalać przypuszczać, że zawartość tego czynnika w środowisku pracy ulegnie zwiększeniu (np. zwiększenie produkcji, jakieś zmiany technologiczne itp.).
Witam
u mnie tak jak u Justyny jest. Czy jeżeli te 2 pomiary wyszły poniżej oznaczalności to należy je ująć w sprawozdanie czyli Informację wysyłaną do 15.01 do urzędu?
Moniko, tak – trzeba ująć ten czynnik w sprawozdaniu. Po więcej wiedzy na temat czynników i samego sprawozdania zapraszam do mojego webinaru „Czynniki rakotwórcze i mutagenne”
Witam, mam pytanie czy w sprawozdaniu rakotwórczym również należy uwzględnić stanowiska narażone na promieniowanie elektromagnetyczne??
Nie trzeba. Jedynym czynnikiem fizycznym, jaki należy uwzględnić, jest promieniowanie jonizujące.
Dziękuję bardzo za pomoc. Jaka jest różnica między narażeniem na krystaliczna krzemionka a przebywanie w kontakcie krystalicznej krzemionki? Jeśli w pomiarach wyszła krystaliczna krzemionka to rozumiem że każde takie stanowisko należy uwzględnić w rocznym sprawozdaniu sub rakotwórczych oraz w rejestrze?
W dużym uproszczeniu – tak, ale to zagadnienie ma w sobie sporo niuansów. W kursie na temat czynników rakotwórczych i mutagennych będę to szczegółowo omawiać, zachęcam do zapisu na listę zainteresowanych. Premiera kursu już 9 grudnia. Ze szczegółami można zapoznać się na tej stronie: https://bhpodpodszewki.pl/kurs-czynniki-rakotworcze-i-mutagenne/
Dziękuję! Już kilka dni temu się zapisałam. Pozdrawiam.
W takim razie do zobaczenia w kursie! Również pozdrawiam! 🙂
Witam, mam pewien dylemat odnośnie krzemionki, która jest mierzona przy okazji pomiarów pyłu. Do tej pory BHP’owiec w firmie nie ujmował stanowisk typu: spawacz, ślusarz, operator maszyn obróbki skrawaniem w rocznej informacji o sub.chem.(…) o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przekazywanej do WSS-E, również podczas kontroli nie było problemu. Czy jednak lepiej jest uwzględnić stanowiska pracy, gdzie w pracownik jest narażony na krzemionkę krystaliczną powstającą w procesie pracy?
Moniko, nie da się odpowiedzieć po prostu tak albo nie. Odpowiedź wymaga głębszej analizy, w której weźmie się pod uwagę szerszy kontekst. Uczę tego w moim kursie “Czynniki rakotwórcze i mutagenne”. Podaję link do oferty i w razie zainteresowania, zapraszam na pokład: https://bhpodpodszewki.pl/kurs-czynniki-rakotworcze-i-mutagenne/
W zakładzie mamy prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną frakcję respirabilną powstająca w trakcie pracy. Po wykonaniu dwukrotnych badań poziom okazał się być poniżej granicy oznaczalności, k=0,05 więc jest to praca w kontakcie. Pytanie dotyczy oceny ryzyka … na jakim poziomie po zastosowaniu środków zmniejszających ( a takie właśnie są dodatkowo zastosowane ) poziom ryzyka można oszacować to ryzyko ? Czy ryzyko przy czynniku rakotwórczym może być na poziomie akceptowalnym, małym?
Wiolu, takich szczegółów uczę w kursie “Czynniki rakotwórcze i mutagenne”, zapraszam: https://bhpodpodszewki.pl/kurs-czynniki-rakotworcze-i-mutagenne/
Jeżeli pomiary wykażą krzemionkę we frakcji respirabilnej poniżej oznaczalności metody to nadal należy prowadzić rejestry i wysyłać sprawozdania?
Takie szczegóły omawiam w kursie “Czynniki rakotwórcze, mutagenne i reprotoksyczne”, zapraszam!