Często można spotkać się z pytaniami ze strony pracowników, zwłaszcza starszych, czy na jego stanowisku pracy należy się “dodatek szkodliwy”. Co to takiego? Czy pracodawca ma obowiązek zawsze go wypłacać? Zapraszam po szczegóły.

Co to jest dodatek szkodliwy

Jest to dodatek do wynagrodzenia wypłacany pracownikom wykonującym pracę w narażeniu na czynniki szkodliwe, uciążliwe albo niebezpieczne dla zdrowia i życia. Taki dodatek przysługiwał np. górnikom, hutnikom, palaczom, pracownikom zakładów produkcyjnych z różnych branż.

Dodatek szkodliwy miał stanowić rekompensatę za pracę w narażeniu na czynniki, które mogłyby pogorszyć stan zdrowia pracowników. Funkcjonował wiele lat temu w państwowych zakładach pracy.

Jak widzisz, pisząc o dodatku szkodliwym używam czasu przeszłego. Nie bez powodu.

Czy pracodawca ma obowiązek wypłacać dodatek szkodliwy

Zgodnie z aktualnie obowiązującym stanem prawnym, pracodawca nie ma obowiązku wypłacania dodatku szkodliwego. Obowiązkiem pracodawcy jest natomiast chronienie zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki [1]. 

Jak widać, intencją ustawodawcy jest zmobilizowanie pracodawcy do eliminowania lub ograniczania zagrożeń i zabezpieczania przed nimi swoich pracowników, a nie wypłacania im pieniędzy za pracę w niekorzystnych warunkach. W perspektywie długofalowej ma to sens, ponieważ lepiej być zdrowym niż otrzymywać – zazwyczaj niewielkie – sumy pieniędzy, które zdrowia nie oddadzą.

Wyjątki

Pracodawca może wypłacać pracownikom dodatek szkodliwy tylko w przypadku, gdy taki obowiązek wynika z wewnątrzzakładowych źródeł prawa, np. układu zbiorowego pracy czy regulaminu wynagrodzeń. Należy jednak pamiętać, że wypłacanie dodatku szkodliwego nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. 

Pytania Czytelników

Pytanie 1: “Pracownicy nalegają na wypłatę dodatków szkodliwych dla niektórych stanowisk. Szukałam informacji na ten temat i wynika z nich, że nie ma obowiązku wypłacania dodatku szkodliwego. Pracodawca jest jednak skłonny go przyznać. Czy możemy tak zrobić?”

Odpowiedź: Przepisy nie nakładają na pracodawcę obowiązku wypłacania pracownikom dodatku szkodliwego. Wymagają natomiast zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca może jednak wypłacać dodatek szkodliwy, jeżeli tak zdecyduje. Musi wtedy określić wysokość dodatku i konkretne kryteria jego przyznawania.

Jeśli miałabym coś podpowiedzieć z praktycznego punktu widzenia, to o wiele lepszym rozwiązaniem byłoby przeznaczenie tych środków finansowych na rzeczywistą poprawę warunków pracy albo na wdrożenie lepszych zabezpieczeń, bo właśnie do tego prawo zobowiązuje pracodawcę.

Wypłacanie dodatku szkodliwego to droga na skróty, która może okazać się zgubna. Istnieje ryzyko, że mogłoby to być potraktowane jako poniekąd przyznanie się pracodawcy do niedopełniania swojego obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i narazić go na potencjalne postępowania odszkodowawcze. Podejmując decyzję w tej sprawie, warto wziąć to pod uwagę.

Prowadź postępowania powypadkowe po mistrzowsku

z kursem “WPP od podszewki”!

Pytanie 2: “Jak ustalić wysokość dodatku szkodliwego? Czy trzeba je uzależniać od pomiarów czynników szkodliwych? A jeśli tak, to w jaki sposób?”

Odpowiedź: Wypłata dodatku szkodliwego nie jest obowiązkowa, chyba że tak stanowią wewnątrzzakładowe źródła prawa. W praktyce wysokość dodatku określana jest na ogół według aktualnej stawki minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na godzinę pracy. Oczywiście to tylko jedna z możliwości i można przyjąć inne stawki.

Decyzja, komu pracodawca przyzna dodatek, leży już w jego gestii. Jak najbardziej można powiązać stawki z aktualnymi wynikami pomiarów środowiska pracy. Wysokość dodatku będzie wtedy najbardziej sprawiedliwa, bo będzie podparta konkretnymi liczbami.

Pytanie 3: “Czy zasady wypłaty dodatku szkodliwego trzeba skonsultować ze związkami zawodowymi albo przedstawicielami pracowników?”

Odpowiedź: Tu nie ma jednoznacznej odpowiedzi z uwagi na to, że przepisy w ogóle nie zobowiązują pracodawcy do wypłacania dodatku szkodliwego. Jeżeli w zakładzie funkcjonuje dodatek szkodliwy, odpowiedzi na to pytanie należy szukać w przepisach wewnątrzzakładowych.

Jeżeli nie funkcjonuje, a pracodawca rozważa jego wdrożenie, to konsultacja jest wskazana ze względu na zapis Kodeksu pracy, który mówi, że pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy [2]. Na blogu znajdziesz artykuł, który rozwija ten temat: Przedstawiciel pracowników – wybór, zadania, kompetencje, konsultacje.

Pytanie 4: “Czy dodatek szkodliwy powinien być pomniejszony o dni, kiedy pracownik korzystał z urlopu lub przebywał na chorobowym?”

Odpowiedź: Tak, ponieważ w tym czasie pracownik nie ma kontaktu z czynnikami niebezpiecznymi. Natomiast szczegółowe zasady w tym zakresie powinny być ustalone w zakładowym regulaminie wynagrodzeń i tam należy szukać odpowiedzi.

Pytanie 5: “Czy dodatek szkodliwy należy się tylko za pracę z czynnikami szkodliwymi? Co z pracą na stanowisku, gdzie jest wyłącznie sztuczne oświetlenie? Albo w pozycji wymuszonej? Czy w takich przypadkach też należy się szkodliwe?”

Odpowiedź: Przepisy prawa pracy w ogóle nie przewidują wypłaty dodatku szkodliwego. Na wszystkie tego typu pytania odpowiedź można znaleźć tylko w wewnątrzzakładowych źródłach prawa, np. w układzie zbiorowym pracy i/lub w regulaminie wynagrodzenia.

Podsumowanie

Dodatek szkodliwy to relikt przeszłości (podobnie jak zapewnianie pracownikom mleka jako napoju profilaktycznego, o czym pisałam tutaj: Woda i napoje profilaktyczne dla pracowników). Nie jest obowiązkowym elementem wynagrodzenia, chyba że tak stanowią przepisy wewnątrzzakładowe. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i na tym warto się skupić, gdyż w długofalowej perspektywie jest to korzystniejsze dla zdrowia pracowników.